13ـ كارگشایی

رفع نیاز از دیگران و كمك به حل مشكلات شان از مسائل مهم در نظر پیامبر بود. محضر رسول خدا (ص) چه در مسجد و چه در خانه، محل مراجعه دیگران برای نیازهایشان بود و حضرت در حد توان مساعدت می كردند و هرگز درخواستی را رد نمی كردند و حتی نسبت به ابوسفیان نیز با آن همه سابقه عداوت و بدرفتاری، این گونه رفتار می كرد.

صحابی رسول خدا (ص) 'ابن عباس' می گوید: مسلمانان توجهی به ابوسفیان نمی كردند و با او همنشین نمی شدند. روزی به پیامبر گفت كه سه درخواست دارد و آن حضرت خواسته های ابوسفیان را شنید و هر سه خواسته را نیز پذیرفت.

كسانی در پیشگاه پیامبر اكرم (ص) از منزلت بیشتری برخوردار بودند و همچنین از یاران ویژه آن حضرت به شمار می رفتند كه نسبت به مسلمانان خیرخواه تر و كارگشاتر باشند و ایثار و مواسات و كمك رسانی شان بیشتر باشد.

از حضرت علی(ع) نقل شده است كسانی كه با پیامبر (ص) كار داشتند و برای رفع حاجت در خانه خدمتش می رسیدند، بعضی یك حاجت داشتند، بعضی دو حاجت و بعضی بیشتر و پیامبر اكرم (ص) اوقات خویش را صرف آنان می كرد و مشكلات شان را برطرف می ساخت و وقت خود را به تناسب كار آنان تقسیم می كرد.

ایجاد روحیه همدردی و خدمت به دیگران، از تلاش های مهم حضرت بود و مومنان را همچون اعضای پیكر واحدی می دانستند كه عضوی از رنج عضو دیگر در ناراحتی به سر می برد و همه را 'كالجسد الواحد' می شمردند و شعر زیبای سعدی 'بنی آدم اعضای یك پیكرند...' ترجمانی از كلام نورانی آن حضرت است.

14ـ وحدت بخشی و الفت آفرینی

از خصلت های والای حضرت محمد(ص) ایجاد الفت و مودت بین مردم و زدودن كینه ها، كدورت ها و اختلافات بود و اگر آن حضرت را پیامبر وحدت به شمار آوریم، بیراهه نرفته ایم.

صحنه های بسیاری در حیات پیامبر خدا (ص) وجود دارد كه شاهد این الفت آفرینی است. داستان تدبیر وحدت بخش او در نصب حجرالاسود در جای خود و جلوگیری از خونریزی میان قبایل قریش یكی از آن هاست، ایجاد برادری میان مسلمانان پس از هجرت به مدینه، نمونه دیگر است.

نهی آن حضرت از عیبجویی دیگران در حضورش نسبت به افراد غایب، تاكید بر مزیت نداشتن عرب بر عجم و سفید بر سیاه مگر براساس تقوا، پذیرش یكسان دعوت فقیر، و غنی و برده و آزاد برای رفتن به مهمانی و خانه آنان، مصرف زكات برای تالیف قلوب، جلوگیری و حل نزاع دیرین میان اوس و خزرج در یثرب و ایجاد آشتی و الفت میان آنان و ... از این نمونه هاست و بر همین اساس سخنان آن حضرت همیشه مایه وحدت و الفت بود.

امام حسن مجتبی (ع) از قول امیرالمومنین(ع) این روش پیامبر را چنین توصیف می كند: پیامبر خدا، زبان خود را از حرف زدن نگه می داشت مگر در جایی كه برایش مفید بود و به او مربوط می شد، مردم را الفت و وحدت می بخشید و آنان را متفرق و بیزار از هم نمی ساخت، بزرگ هر قوم و جمعی را احترام می كرد و همان شخص را سرپرست آنان قرار می داد.

چنین رفتاری حاكی از مدیریت شایسته آن حضرت در حفظ قوام و انسجام مجموعه هاست و ابقای موقعیت ها و ریاست های هر گروه در الفت بخشی میان آنان موثر است.

در جامعه بشری و میان افراد، عوامل جدایی و مرزبندی عبارتند از زبان، رنگ، نژاد، ملیت، قوم و قبیله، كشور و وطن، وضع طبقاتی و اقتصادی و ... . اما رسول خدا(ص) چه با بیان و چه در عمل، همه را یكسان می دیدند و فقط 'تقوا' را معیار برتری می شمردند و از این رو میان یاران و پیروان او، عرب و عجم، رومی و زنگی، برده و آزاد، سیاه و سفید، فقیر و غنی، قرشی و حبشی، مهاجر و انصار، رئیس قبیله و بنده زرخرید و ... دیده می شد و همه هم در مسلمانی برادر بودند و در جامعه كنار هم و همه 'امت واحده' محسوب می شدند.

عدالت در سیره نبوی مشهود بود و همین برابرنگری از عوامل دیگر الفت آفرین و وحدت بخش بود. امام صادق(ع) در باره این اخلاق پیامبر(ص) می فرماید پیامبر خدا نگاه های خود را میان اصحاب تقسیم می كرد و به این و آن یكسان نگاه می كرد و به تعبیری كه در بیان امیرالمومنین(ع) آمده است، سهم و بهره هر یك از همنشینان را ادا می كرد تا هیچ كسی احساس نكند كه دیگری نزد آن حضرت جایگاه بهتری دارد.

فراهنگ**1003**